2020 - yilning 24-25 - dekabrida Farg‘ona tumanlararo iqtisodiy sudi Quva tumanidagi 100 ga yaqin bog‘dorchilik fermer xo‘jaliklarining har biriga bir necha yuz million so‘mlik jarima soldi.
Fermerlar ustidan sudga Farg‘ona viloyat davlat soliq boshqarmasi arz qilgan. Soliq boshqarmasi fermerlarni meva eksportidan tushgan foydadan soliq to‘lamaganlikda ayblagan.
Quvalik fermerlar meva eksport qilmaganini, mahalliy rahbarlarning aldovi qurboni bo‘lganini aytmoqda.
Quva tuman hokimligi mulozimi vaziyatni sharhlashni istamadi.
Voqeaning muxtasar mazmuni
Fermerlarning aytishicha, 2019 - yilning yozida bir necha kishi Quva tuman hokimligi nomidan kelib, ularning muhrini hamda bank hisobining elektron kalitini aldov va qo‘rqituv bilan olib, ular nomidan meva-sabzavot eksport qilgan.
Eksport qilingan meva-sabzavotga bu fermerlarning aloqasi yo‘q, ya’ni tovar ularniki bo‘lmagan, binobarin ularning bank hisoblariga hech qanday pul tushmagan.
Biroq bojxona hujjatlarida fermerlar meva-sabzavot eksportchisi sifatida qayd etilgan. Soliq boshqarmasi ana o‘sha hujjatlarga tayanib, har bir fermerdan soliqni to‘lab qo‘yishni talab qilgan va oxir-oqibat ish sudgacha yetib borgan.
461 000 000 so‘mlik jarimaga tortilgan fermer hikoyasi
Quvalik 70 yashar Hayitmurod Yoqubov “Muhammadyoqub Sardor Mustafo” fermer xo‘jaligi rahbari. 4 gektar, 80 sotix yeri bor. Mevachilik bilan shug‘ullanadi. Anor, gilos, o‘rik, shaftoli yetishtiradi. Bog‘iga asos solganiga bu yil 4 yil bo‘ldi. “Daraxtlar hali mevaga kirgani yo‘q, yosh”, dedi fermer Ozodlikka 6 -yanvarda.
Hayitmurod Yoqubov ko‘rgiliklari qanday boshlangani to‘g‘risida Ozodlikka aytar ekan, dedi:
“2019 - yilning avgustida uyimga selsovet raisi Sherqo‘zi Jo‘rayev Fermerlar uyushmasi boshlig‘i Hamidjon Usmonov bilan birga keldi. “Hokimning buyrug‘i bilan keldik. Pechatingizni olamiz ekan”, deyishdi. Nega desam, “eksport qilamiz, schyotingizga pul tushiramiz” deyishdi. Men pechatni bermayman dedim. “Bermasangiz yeringizni tortib olishga majbur bo‘lamiz. Hammanikini olyapmiz, dedi. 100 ming so‘m pul berasiz, pasportingizning kopiyasini berasiz”, dedi. Pechatingizni bermasangiz, u bo‘ladi, bu bo‘ladi, deb qo‘rqitdi. Bunday qo‘rqitishlar ko‘p bo‘lgan. Shuning uchun pechatni berishga majbur bo‘ldim. 20 kunchadan keyin pechatni qaytarib olib keldim”.
Fermerning aytishicha, 2019 - yil, noyabr oxiri-dekabr boshlarida bojxonadan unga xat kelgan:
“Siz 148 299 dollar, 4 sentlik tovar eksport qilgan ekansiz, shuning hisobidan soliq to‘lamabsiz”, deb yozishibdi. Men eksport qilmaganman, deb yozib berdim. Keyin karantin boshlanib ketdi. Karantin yumshagandan keyin tamojnyachilar yana kelishdi. “Mana bu joyga qo‘l qo‘ying”, deyishdi. Qo‘yib berdim. Keyin ular soliqqa oshirishibdi. Soliq meni 3-4 marta chaqirdi. Qarz bo‘lib qolgan emishman, to‘lab qo‘yishimni talab qilishdi. Xullas, soliq oxiri meni sudga berdi. Sud qarori bo‘yicha men soliqqa 461 million so‘m to‘lashim kerak emish. 3 oy ichida to‘lamasam ustiga yana jarima qo‘shiladi deyishdi. To‘laganim yo‘q. Hayotimda to‘lolmayman buncha pulni”.
Ozodlik ixtiyorida Farg‘ona tumanlararo iqtisodiy sudining boshqa bir xo‘jalik – “Mahmud Sherzodbek Po‘latbek” fermer xo‘jaligi bilan bog‘liq ish bo‘yicha 24 - dekabrda chiqargan qarori nushasi bor. Qarorga muvofiq, bu xo‘jalik 357 328 497 so‘m, 80 tiyin jarima to‘lashi lozim.
“Muhammadyoqub Sardor Mustafo” fermer xo‘jaligi rahbari Hayitmurod Yoqubovning aytishicha, u hokimiyat nomidan kelganlarga muhrini bergan, xolos. Sotuv uchun mahsulot bergan emas:
“Bir kiloyam mahsulot bergan emasman. Eksport uchun meva so‘rab birov kelmagan. So‘rab kelgan taqdirdayam beradigan mevamning o‘zi yo‘q. Aytdimku bog‘im endi 4 ga kirdi, deb. Boshqalar ham eksport uchun meva bergan emas”.
Hokimlik mulozimi: Boshliqlardan so‘rang...
Fermerlar bilan suhbatlardan ular eksport mojarosi bo‘yicha Quva tuman hokimligi mulozimi Abdulazizxon Yodgorov bilan muloqotga kirishgani ma’lum bo‘ldi. Ozodlik qo‘ng‘irog‘iga javob bergan Yodgorov o‘zini “hokimlik investitsiya bo‘limi boshlig‘i o‘rinbosari” tanishtirdi. Yodgorov eksport bilan bog‘liq mojaroni sharhlashni istamadi. “Boshliqlarimdan so‘rang, men bir narsa deyolmayman”, dedi.
Quva tuman hokimi Ravshan Qurbonov ikki kun davomida qo‘ng‘iroqlarga javob bermadi.
Fermerlar tilga olgan Sherqo‘zi Jo‘rayev va Hamidjon Usmonovni topishning imkoni bo‘lmadi.
IIB xodimi: Holat bo‘yicha jinoyat ishi ochilgan
Ma’lum bo‘lishicha, bojxona va soliq idoralarining qarzni to‘lab qo‘yish to‘g‘risidagi xatlari kela boshlagach, (2020 - yilning sentabr-oktabri) fermerlar Prezident virtual qabulxonasiga murojaat qilgan.
Fermerlar murojaatlari Farg‘ona viloyat prokuraturasi orqali Quva tuman prokuraturasi vositachiligida Quva tuman IIB Tergov bo‘linmasiga ko‘rib chiqish uchun yuborilgan.
Quva tuman IIB surishtiruvchisi Alisher Usmonovning 5 - yanvarda Ozodlikka aytishicha, eksport mojarosi bo‘yicha “holat yuzasidan 228-modda (Hujjatlar, shtamplar, muhrlar, blankalar tayyorlash, ularni qalbakilashtirish, sotish yoki ulardan foydalanish - tahr.) bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan”.
Bu ish bo‘yicha aynan kim(lar) javobgarlikka tortilyapti, degan savolga tergovchi “Bundan xabarim yo‘q. Men surishtuvchiman. O‘z vaqtida jinoyat ishi qo‘zg‘atilgan, tergovga topshirganmiz”, deb javob berdi. Alisher Usmonov tergov jarayonidan xabari yo‘qligini bildirdi.
Quvalik fermerlarga huquqiy yordam berishga urinayotgan inson huquqlari himoyachisi Musajon Bobojonovning Ozodlikka aytishicha, “Quva tuman IIB Tergov bo‘linmasi hozirgacha bu jinoiy ish bo‘yicha jiddiy surishtiruv-tergov ishlarini olib borayotgani yo‘q”. Bobojonovning aytishicha, hokimlik nomidan kelganlarga fermer xo‘jaligi muhrini hamda elektron kalitini berib qo‘yganlar hammasi bo‘lib 85 kishidir.
Savodsizlikmi yo qo‘rquv?
Muhringni berib tur desa, berib qo‘yaverishadimi? Bu fermerlarning huquqiy savodsizligimi yoki hokimlik tazyiqi shunchalik kuchlimi?
Ozodlik bu savolni inson huquqlari himoyachisi Musajon Bobojonovga berdi.
“Birinchidan, huquqiy savodsizlik. Ikkinchidan, hokimiyat zo‘ravonligi. Hatto, bir fermer muhrini bermagan. Biroq uning muhrini hokimlik vakillari qandaydir yo‘llar bilan qo‘lga kiritib, ustaga berib, qalbaki nushasini yasatishgan, uning nomidan ham meva-sabzavot eksport qilishgan”.
Musajon Bobojonovning aytishicha, shu kunda "Fermerlar sudga apellyatsiya shikoyati berib, o‘zlarini oqlashlari uchun, mazkur ish bo‘yicha jinoyat ishi ochilib, rasman tergov harakatlari boshlanishini kutishmoqda".
