Rossiyaning Ukrainaga qarshi urushi hech yakunga yetmayotgani haqida umumiy qarash bor. Biroq Donald Trampning saylanishi tinchlik kelishuviga erishish uchun turtki bo‘lishi mumkin.
Trampning 5-noyabrdagi prezidentlik saylovida g‘alaba qozongani ma’lum ma’noda vaqt hisobini boshladi, chunki u saylovoldi kampaniyasi davomida, agar saylansa, 20-yanvardagi inauguratsiyasini kutmasdanoq urushni juda tez tugatishi mumkinligini bir necha bor ta’kidlagan edi.
Rossiya prezidenti Vladimir Putin AQSHdagi saylov natijalari haqidagi birinchi ommaviy bayonotida 7-noyabr kuni bu masalaga to‘xtalib, Trampning Rossiya bilan "munosabatlarni tiklash" va Ukrainadagi urushni tugatishga yordam berish istagi "kamida e’tiborga loyiq" ekanligini aytdi.
Bu fikrlar Putin tomonidan Trampni yuqori baholash fonida aytildi: Iyul oyida suiqasd uyushtirilgani, "jasorat" ko‘rsatgani, "erkakcha harakat qilgani, 2017-2021-yillardagi prezidentlik davrida Trampning qo‘l-oyog‘i bog‘langani va o‘z maqsadlariga erishishiga to‘sqinlik qilinganini ta’kidladi.
Putinning so‘zlari go‘yo tasodifiy va o‘ylamay aytilgandek tuyulishi mumkin. Ammo Kreml Qo‘shma Shtatlardagi hokimiyat almashinuvidan va Trampning tinchlik o‘rnatish umidlaridan Ukrainadagi o‘z maqsadlarini amalga oshirish uchun foydalanishga harakat qilishini taxmin qilish mumkin.
Katta muammolar
Biroq, Moskva o‘z maqsadlaridan voz kechganga o‘xshamayapti, jumladan, Rossiyaning Ukrainaning beshta viloyati ustidan to‘liq nazorati va Ukrainaning NATOga qo‘shilishiga qarshilik.
Putin nutq so‘zlagan kunning ertasiga Kreml matbuot kotibi Dmitriy Peskov bu xabarni yetkazishga shoshildi. Uning aytishicha, Putin Rossiyaning muloqotga tayyorligini bir necha bor ta’kidlagan, ammo prezident "hech qachon [bosqin maqsadlari] o‘zgarganini aytmagan".
Rossiya kuchlari 2022-yil fevral oyidagi keng ko‘lamli bosqindan keyingi bir necha oyga nisbatan Ukraina sharqida tezroq sur’atlarda oldinga siljiyotgani sababli, Moskva murosaga kelishga moyil emas.
Putinning Xavfsizlik kengashi rahbari Sergey Shoygu ham Moskva muzokaralarga tayyor ekanligini, lekin faqat o‘z shartlari asosida ekanligini ta’kidladi.
"Hozir, harbiy harakatlar maydonidagi vaziyat Kiyev rejimi foydasiga bo‘lmaganda, G‘arb oldida tanlov turibdi – uni moliyalashtirishni davom ettirish va Ukraina aholisini yo‘q qilish yoki mavjud voqelikni tan olish va muzokaralarni boshlash," dedi Shoygu 7-noyabr kuni.
Bu Trampning urushni to‘xtatish bo‘yicha har qanday taklifi oldida turgan katta muammolardan biridir: Moskvani qoniqtiradigan shartlarda urushni to‘xtatish yoki tinchlik o‘rnatish, ehtimol, Kiyev uchun mag‘lubiyat sifatida ko‘riladi, Rossiyaga esa Ukraina va hatto G‘arbga tahdid solish imkonini beradi. Oq uy buni geosiyosiy g‘alaba sifatida ko‘rsatishi qiyin.
Trampning lavozimga kirishishiga 10 hafta qolganda, Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy buning oldini olishga harakat qilmoqda. U G‘arbni ko‘proq qurol-yarog‘ yetkazib berishga, Ukrainaning jang maydonidagi mavqeini mustahkamlashga va "adolatli tinchlik"ka yo‘l ochishga undamoqda, Rossiya shartlariga ko‘nish jiddiy xato bo‘lishini ta’kidlamoqda.
"Putinga yon berish, chekinish, ayrim murosalar qilish zarurligi haqida ko‘p gaplar bo‘ldi. Bu Ukraina uchun mutlaqo nomaqbul va butun Yevropa uchun o‘z joniga qasd qilish bilan barobar," dedi Zelenskiy 7-noyabr kuni Budapeshtda bo‘lib o‘tgan Yevropa siyosiy hamjamiyati yig‘ilishidagi nutqida.
G‘arbdagi kelishmovchiliklar
G‘arbdagi bo‘linishlar Rossiya manfaatlariga xizmat qilish xavfi bor. Yevropa kengashi prezidenti Sharl Mishel 8-noyabr kuni Budapeshtda so‘zlagan nutqida Zelenskiyning fikrlarini qo‘llab-quvvatlab, shunday dedi: "Biz Ukrainani mustahkamlashimiz, qo‘llab-quvvatlashimiz zarur, chunki agar biz Ukrainani qo‘llab-quvvatlamasak, bu nafaqat Putinga, balki dunyodagi boshqa avtoritar rejimlarga ham noto‘g‘ri signal yuborgan bo‘lamiz."
Biroq Trampning ittifoqchisi va Putinga yaqin bo‘lgan Vengriya bosh vaziri Viktor Orban qariyb qarama-qarshi fikrni bildirdi.
"Frontdagi vaziyat aniq, [Ukraina] harbiy mag‘lubiyatga uchradi, – dedi Orban. – Amerikaliklar bu urushdan chiqib ketmoqchi."
Ammo Trampning urush tugashi kerakligi haqidagi takroriy bayonotlari va AQSH prezidenti Jo Bayden davrida Ukrainaga harbiy va boshqa yordamlarda o‘nlab milliard dollar ajratilganini tanqid qilganiga qaramay, bu hali aniq emas.
U Kiyev va Moskvani muzokaralar stoliga olib kelishda Ukrainaga yordam hajmidan vosita sifatida foydalanishi mumkinligi haqidagi ishora qildi. Tramp urushni to‘xtatish uchun qanday harakat qilishi haqida kam gapirgan.
Trampning maslahatchilari g‘oyalarini bildirishdi, ularning ba’zilari ommaga ma’lum qilindi ham. Ammo 6-noyabr kuni The Wall Street Journal nashri Tramp "muayyan tinchlik rejasini ma’qullamagan" yoki Putin va Zelenskiyni "bir stolda o‘tirib, muzokaralar olib borishga" qanday undash yo‘lini hali aniqlamaganini xabar qildi.
