Рус ва қозоқ нашрлари ўзбек ва тожик мигрантларининг ëппасига Россиядан чиқиб кетаëтгани ҳақида ëзмоқда. Айтилишича¸ Россия миграцион қонунларининг кескинлашгани¸ патент нархининг ошгани ва доллар курсининг кўтарилиб бораëтгани ўзбек муҳожирларини Россия меҳнат бозорини тарк этишга мажбурламоқда. Айни пайтда¸ айрим кузатувчилар бу жараëнни ëппасига қайтиш деб аташ нотўғри экани ва Ўзбекистондан Россияга қараб оммавий кўчиш бошланаëтганини айтмоқда.
Россиянинг “Независимая газета”си ва Қозоғистоннинг Tengrinews агентлиги 22 январь куни ўзбек ва тожик меҳнат муҳожирларининг Россиядан ëппасига чиқиб кетаëтганини долзарб жараëн сифатида тақдим этди.
Бу мақолаларга Россия Федерал миграция хизмати раҳбари Константин Ромодановскийнинг январь ойи бошида келтирган рақамлари асос бўлган.
ФМХ раҳбарига кўра¸ бугунга келиб Россияда расман қайддан ўтган ўзбек мигрантлари сони 1 миллион 800 мингни ташкил этади ва бу ўтган йилнинг айни шу даврига нисбатан 1 миллион ëки 18¸6 фозига камдир. Ромодановский шунингдек¸ Россияга келаëтган мигрантлар оқимининг ҳам 70 фоизга камайганини билдирди.
Бу камайишнинг биринчи галда Ўзбекистон ва Тожикистондан келаëтганлар сонида кўринаëтгани айтилмоқда.
Жараëн сабабларига изоҳ берган Россия миграция расмийлари¸ мамлакатда миграция қонунчилигининг кескинлашгани¸ хусусан¸ Россия ҳудудининг нолегаллар учун ëпилганини айтмоқда.
Ромодановскийга кўра¸ 2015 йил охирига келиб¸ 1 миллион 800 минг одам Россия ҳудудига кириши тақиқланганлар рўйхатига киритилган.
Рублнинг қадрсизланиши ортидан мигрантлар даромадининг кескин қисқаргани¸ Россиядаги ҳаëтнинг қимматлашиб бораëтгани ҳам¸ рус ва қозоқ нашрлари таъкидича¸ ўзбек ва тожик мигрантларининг ëппасига Россиядан чиқиб кетишига сабаб бўлмоқда.
Россиядан чиқиш – мавсумий жараëн
Россиядаги ўзбекларнинг “Ватандош” жамияти етакчиси Усмон Баротов¸ ФМХ келтирган бу рақамларни эътироф этган ҳолда¸ ўзбек мигрантлари ëппасига кетмоқда деган фикрга қўшилмаслигини айтади:
- Бу терминга қўшилмайман. Чунки ҳар йил ҳам сентябрдан то 31 декабрга қадар мавсумий кетиш бўлади. Ëппасига кетиш янги йилгача бўлиб бўлди. Ҳозир ФМС ҳисобича¸ 1 миллион 800 минг ўзбек мигранти қолган Россияда. Ҳар йил ҳам мавсумий иш қиладиганлар қайтиб¸ Россияда доимий иши борлар қоларди. Албатта¸ долларнинг кўтарилиши¸ патентнинг қимматлаши учун доимий қолувчилар сони бир неча юз мингга камайган бўлиши мумкин. Лекин бу жараëнни ëппасига чиқиб кетиш¸ дейиш нотўғри¸ дейди ўзбеклар жамоаси фаоли.
Усмон Баротов таъкидича¸ Россияда рублнинг қадрсизланиб¸ муҳожир ҳаëтининг қимматлашаëтганига қарамай¸ миллионлаб ўзбекистонлик учун Россия ҳамон муқобили йўқ меҳнат ва имконият бозори бўлиб қолмоқда.
Шу боис Баротов¸ баҳорга келиб Россияга келаëтган ўзбекистонликлар сонининг яна ошишини тахмин қилади.
Ўзбек ва тожиклар Россияга оиласи билан кўчиб¸ муқимлашмоқда?
Россия матбуоти хабарларига кўра¸ меҳнат муҳожири сифатида ишлаш ва топганини долларга айлантириб ватанга юборишнинг тобора қимматлашиб бораëтгани ўзбек ва тожикларни Россия фуқаролигини олишга ундамоқда.
“Независимая газета”га кўра¸ минтақадаги иқтисодий вазият ва террор муҳитининг ëмонлашаëтгани ортидан Россияга доимий яшаш учун бола-чақаси билан кўчиб келаëтган ўзбек ва тожиклар сони ошмоқда.
Буни янги миграция тўлқини деб атаган экспертларга кўра¸ Москва ҳукуматининг ватандошларни кўчириш дастурига асосан Россияга бутунлай кўчиб келаëтган марказий осиëлик¸ хусусан¸ ўзбеклар сони кўпаймоқда. Ушбу давлат дастури рус тили ва маданиятини яхши билган¸ ўқиган¸ тажрибали собиқ СССР ҳудуди гражданларини Россияга кўчиришни мақсад қилган. Кўчиб келиш харажатлари¸ иш ва уй-жой топиш муаммосини ҳал қилишни давлат ўз зиммасига олган бу дастурга қизиқиш кўрсатганлар¸ рус матбуоти қайдича¸ўн мингларни ташкил этади ва бундайлар сони кун сайин ошмоқда.
Москвадаги ўзбекларнинг “Ватандош” жамияти раҳбари Усмон Баротов¸ ватанга қайтиб¸ ишсизлик ва ҳақсизликка дучор бўлгандан кўра¸ ўзбекистонликларнинг Россияга муқим кўчиб келиши хайрлироқдир¸ деган фикрда:
- Ватан албатта ватан. Лекин ҳозиргидек ноиложлик шароитида¸ Ўзбекистонга бориб диктаторлик тузумидан азоб чекиб¸ бола-чақасини боқолмай қолгандан кўра¸ Россияга кўчиб келишни таклиф қиламан. Бу ерга келса¸ Узоқ Шарқ¸ Сибир каби минтақаларда одам бошига бир гектардан ер беради. Беш кишилик оилага беш гектар ер дегани бу. Ўзбек меҳнаткаш халқ¸ бу ерда деҳқончилик қилиб¸ бойиб кетади. Бора-бора Россия ҳудудида иккинчи Ўзбекистон барпо қилади. Мен буни Россиядан миллионлаб одам Ўзбекистонга қайтиб¸ у ерда ишсизлик ва чорасизликдан тўполон чиқиб¸ қон тўкилиши олдини олиш мақсадида таклиф қилаяпман¸ дейди ўзбекистонлик фаол.
22 январь куни Озодлик суҳбатлашган Анвар Россияда “қишлаш”га қолган ўзбекларнинг типик вакили. У на ишсизликдан қочиб келгани Ўзбекистонга қайтиши ва на топгани ўзини оқламай қолаëтган Россияда қолишини билолмай қолганини айтади:
- Шундай бўлаверса¸ кетамиз деб ўтирибмиз. Яна икки-уч ой кутамиз. Ўзи ҳозир ҳам ишлашдан толк қолмади. Қайтиб нима иш қиламиз¸ буниям билмаймиз. Киракашлик қиламиз¸ дейди кўпчилик. Лекин киракаш ҳам кўпайган. Худо берган ризқимизни топиб ермиз¸ деб ўтирибмиз. Қоламан¸ деганлар ҳам кўп¸ дейди Анвар.
Россиядаги мигрантнинг қайтиши Ўзбекистонга керакми?
Йиллар давомида на Россияда миллионлаб ўзбекистонликларнинг ҳеч бир ҳуқуқий ҳимоясиз меҳнат қилаëтгани¸ на уларнинг ватанига миллиардлаб доллар пул юбориш орқали мамлакатдаги иқтисодий-ижтимоий вазиятни барқарор ушлаб турганини эътироф этган Тошкент ҳукумати¸ кузатувчиларга кўра¸ уларнинг ëппасига Ўзбекистонга қайтишини истамайди.
Россия матбуоти ўзбек мигрантларининг ëппасига чиқиб кетаëтгани ҳақида ëзаëтган бир пайтда¸ шароит тақозоси билан Ўзбекистонга қайтишга мажбур қолаëтганлар ҳам¸ қўлида нобиометрик паспорт билан ватанига қайта олмаëтир.
Аксарияти эски паспорт эгалари экани айтилаëтган Россиядаги ўзбекистонлик муҳожирларни ватанга қайтиш деб аталган ҳужжатсиз Россиядан чиқармасликни сўраш ортидаги сабаблар бири ҳам¸ тахминларга кўра¸ айнан уларнинг Ўзбекистонга ëппасига қайтиши олдини олишдир.
